Program LEADER, realizowany jest na terenie Unii Europejskiej od 1991 roku.
Składa się on z trzech etapów. Jest programem bezpowrotnej pomocy Unii
Europejskiej dla wsparcia rozwoju obszarów wiejskich, tworząc Inicjatywę
wspólnotową.
Cel wsparcia:
- Stymulowanie lokalnych inicjatyw na rzecz rozwoju
obszarów wiejskich.
- Tworzenie Zintegrowanych Strategii Rozwoju Obszarów
Wiejskich (ZSROW).
- Budowanie partnerstw publiczno-prywatnych (Lokalnych
Grup Działania - LGD).
- Realizacja działań na rzecz rozwoju i promocji
regionu.
Etapy programu LEADER:
LEADER I, realizowany w latach
1991-1994, był etapem sprawdzania nowego modelu rozwoju obszarów wiejskich
opartego na oddolnym i terytorialnym podejściu oraz
partnerstwie.
LEADER II, realizowany w latach 1994-1999,
upowszechniał doświadczenia LEADER-a I na większym obszarze Unii Europejskiej,
kładąc szczególny nacisk na innowacyjność projektów i nawiązywanie współpracy
międzyterytorialnej, w tym międzynarodowej.
LEADER+, realizowany w
latach 2000-2006, skierowany jest do wszystkich obszarów wiejskich UE. Za
szczególnie ważny element LEADERA+ uznano współpracę Lokalnych Grup Działania w
danym kraju członkowskim, a także między obszarami w różnych krajach UE. Celem
programu LEADER+ jest zachęcenie lokalnych aktorów terenów wiejskich (liderów,
radnych, instytucje publiczne, władze samorządowe, organizacje pozarządowe,
przedsiębiorców) do planowania rozwoju swojego obszaru w perspektywie
długookresowej. Program ma wspierać wdrażanie wysokiej jakości zintegrowanych
strategii trwałego rozwoju, które - posługując się eksperymentalnymi metodami -
będą prowadzić do:
- zachowania i waloryzacji dziedzictwa przyrodniczego i
kulturowego,
- wzmocnienia obszaru pod względem ekonomicznym, głównie w celu
tworzenia nowych miejsc pracy,
- polepszenia zdolności organizacyjnych
społeczności lokalnych.
Program LEADER+ charakteryzuje siedem cech. Nie
stanowią one konstrukcji teoretycznej, lecz zostały zdefiniowane w wyniku
analizy najlepszych doświadczeń wdrażania Inicjatywy LEADER. Te siedem cech
nadaje programowi LEADER specyficzny charakter, pozwalający mówić o tzw.
podejściu typu LEADER. Składają się na nie:
1. Partnerstwo
- działania są efektem współpracy instytucji, organizacji, przedsiębiorstw
trzech sektorów: publicznego, gospodarczego i społecznego.
2. Podejście
terytorialne - wsparcie otrzymuje spójny pod względem przyrodniczym,
gospodarczym i kulturowym mikroregion.
3. Oddolne podejście - lokalna
społeczność jest odpowiedzialna za przygotowanie i wdrożenie strategii rozwoju
obszaru oraz sposób wydatkowania środków.
4. Zintegrowane podejście -
oznacza spójność strategii w odniesieniu do terytorium, jego zasobów, sytuacji
społeczno-gospodarczej i tożsamości obszaru.
5. Innowacyjność -
program LEADER stanowi laboratorium, w którym są tworzone i testowane
nowatorskie plany rozwoju obszarów wiejskich; innowacją jest też twórcze
zaadoptowanie rozwiązań, które sprawdziły się w innych miejscach.
6.
Lokalne finansowanie i zarządzanie - lokalna społeczność zorganizowana w LGD
otrzymuje środki finansowe na wdrożenie swojej strategii i samodzielnie nimi
zarządza.
7. Wymiana doświadczeń i współpraca - wymiana doświadczeń z
innymi LGD, realizacja wspólnych projektów; tworzenie struktur współpracy w
skali kraju jak i na szczeblu międzynarodowym.
W podejściu tradycyjnym
poszczególne projekty nie stanowią logicznej całości, decyzje o przyznaniu
środków są podejmowane centralnie - z dala od beneficjentów, a przepływ
informacji jest głównie jednokierunkowy. W podejściu typu LEADER projekty muszą
się wpisywać w lokalną strategię, decyzje zapadają na poziomie bliskim
beneficjentowi (który jednocześnie otrzymuje wsparcie, np. w formie doradztwa),
zaś komunikacja zarówno między beneficjentem a Lokalną Grupą Działania (która
decyduje o przyznaniu środków), jak i między Lokalnymi Grupami Działania a
agendami rządowymi (np. na temat potrzeb obszarów wiejskich) jest dwukierunkowa.
Środki programu LEADER+ w krajach "15" rozdzielono na trzy
działania w
następujących proporcjach:
Działanie I - wsparcie dla realizacji
zintegrowanych strategii rozwoju; przeznaczono na ten cel 86,75% ogółu
środków.
Działanie II - wsparcie dla krajowej i międzynarodowej
współpracy; przeznaczono na ten cel 10,00% ogółu środków.
Działanie III -
budowanie sieci wszystkich obszarów wiejskich w Unii zarówno będących
beneficjentami programu LEADER+, jak i nie objętych programem oraz wszystkich
aktorów działających na rzecz ich rozwoju; przeznaczono na ten cel 1,36% ogółu
środków. Na pomoc techniczną przeznaczono 1,89% całości
środków.
Pierwszymi beneficjentami pomocy udzielanej w ramach programu
LEADER+ są Lokalne Grupy Działania. Jednym z podstawowych warunków pozyskania
przez nie środków jest przygotowanie zintegrowanych strategii rozwoju danego
terytorium, budowanych w sposób oddolny, partycypacyjny i mających innowacyjny
charakter. Opracowując strategię, LGD zobowiązana jest do wyboru co najmniej
jednego z czterech tematów priorytetowych podanych w Wytycznych. Przyjmuje ze
swojego terenu wnioski o wsparcie projektów zgodnych z zaplanowanà strategią
zgłaszane przez organizacje pozarządowe, samorządy, przedsiębiorców i in.
Inicjatywy projektów do realizacji może też podejmować samo partnerstwo - LGD
(zasady przyjęte przez Lokalne Grupy Działania w poszczególnych krajach i
regionach mogą się nieco różnić). Realizatorzy projektów służących wdrożeniu
strategii są ostatecznymi programu LEADER+.
